Σοκολάτα Μύθοι και πραγματικότητα

Η αγάπη για τη σοκολάτα έχει μακρά ιστορία μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Γνωστή και ως ‘τροφή των θεών’, η σοκολάτα κατείχε περίοπτη θέση στην ιστορία της Αμερικής πριν τον Κολόμβο. Οι ντόπιοι κάτοικοι της Αμερικής (του σημερινού Μεξικού) σέρβιραν σοκολάτα στους ευρωπαίους εξερευνητές από τις αρχές του 15ου αιώνα. Από μόνη της η σοκολάτα έχει πικρή γεύση, αλλά η ζάχαρη που μεταφέρονταν από τις αποικίες της Αμερικής και της Καραϊβικής την έκανε τελικά γλυκιά στην ευρωπαϊκή γεύση. Μέχρι τα μέσα του 1600 η δημοτικότητα της, γλυκιάς πλέον, σοκολάτας είχε εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη. Το 1847 δημιουργήθηκε η πρώτη σοκολάτα γάλακτος και έγινε πολύ γρήγορα δημοφιλής σε όλη την υδρόγειο. Σαν συστατικό με ξεχωριστή γεύση, η σοκολάτα μπορεί να συμπεριληφθεί αρμονικά σε ένα πλάνο υγιεινής διατροφής. Μπορεί άνετα να προσθέσει μια γευστική λάμψη σε θρεπτικά τρόφιμα, όπως το γάλα και να τα κάνει πολύ ελκυστικά. Η άσπρη σοκολάτα δεν είναι σοκολάτα. Ακόμα και αν περιέχει κακαοβούτυρο (λίπος το οποίο εξάγεται από τους σπόρους του κακάο) δεν περιέχει κακαόμαζα (η σκούρα καφέ πάστα), η οποία παράγεται από την επεξεργασία των σπόρων του κακάο. Συνήθως η άσπρη σοκολάτα αποτελείται από ζάχαρη, κακαοβούτυρο, γάλα, στερεά συστατικά, λεκιθίνη και βανίλια.

Η σοκολάτα, τρόφιμο φυτικής προέλευσης, περιέχει επίσης μια κατηγορία φυτοθρεπτικών συστατικών που καλούνται πολυφαινόλες (πιο εξειδικευμένα, φλαβονοειδή ή φλαβονόλες όταν περιέχονται στο κακάο

1 ) τα οποία μπορεί να έχουν θετικές επιδράσεις στην υγεία. Η επιστημονική έρευνα προσπαθεί να ανιχνεύσει τη σχέση της σοκολάτας με την καλή υγεία της καρδιάς, αφού το μαγικό αυτό γλύκισμα (και ιδιαίτερα η μαύρη σοκολάτα ‘υγείας’) φαίνεται να διαθέτει εκτός των άλλων και αξιοσημείωτες αντιοξειδωτικές ικανότητες. Σε αυτές αποδίδονται οι ευεργετικές επιδράσεις για την καρδιά και την αρτηριακή πίεση

2 όπως και η αύξηση της ‘καλής’ χοληστερίνης. Μερικές μελέτες έδειξαν και προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου

3 και άλλων εκφυλιστικών παθήσεων. Πόσες φορές δεn σας έχει παρουσιαστεί μια επίμονη και ακατανίκητη όρεξη για σοκολάτα ή για κάποιο επιδόρπιο ή γλυκό που να την περιέχει; Η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι αυτό δεν είναι τυχαίο. Με το σύγχρονο δυτικοευρωπαϊκό τρόπο ζωής και με την υπερδιάθεση τροφίμων πλούσιων σε λίπος η προτίμηση προς αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα κουλτούρας. Από τα χρόνια της βρεφικής και της παιδικής ηλικίας τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία πως το λίπος συνδυάζεται με την αίσθηση του κορεσμού ή με τη μείωση του αισθήματος της πείνας. Οι υδατάνθρακες που περιέχει ένα φλιτζάνι ζεστής σοκολάτας μπορούν άραγε να σας ηρεμήσουν και να σας φτιάξουν τη διάθεση; Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει οδηγηθεί σε τελικό συμπέρασμα. Οι υδατάνθρακες βοηθούν το σώμα να διασπάσει τα αποθέματα σεροτονίνης του, μιας ουσίας με ρόλο νευροδιαβιβαστή που εντοπίζεται στον εγκέφαλο. Η διάσπαση της σεροτονίνης με τη σειρά της αποφορτίζει το στρες, αλλά τελικό συμπέρασμα που να υποστηρίζει την καταπραϋντική δράση των υδατανθράκων της σοκολάτας δεν έχει βγει ακόμη. Η σοκολάτα περιέχει αρκετό σίδηρο και οξαλικό οξύ. Φαίνεται πως το οξύ αυτό εμποδίζει την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου (η μορφή του σιδήρου η οποία βρίσκεται στις φυτικές τροφές και δεν είναι τόσο καλά απορροφήσιμη). Η σοκολάτα, επίσης, περιέχει πολλά φυτοθρεπτικά συστατικά, όπως είναι οι τανίνες.

Οι τελευταίες έχει φανεί πως συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του ουροποιητικού συστήματος και μειώνουν τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο. Η σοκολάτα επιπλέον περιέχει μια ουσία που ονομάζεται τυραμίνη. Η τελευταία ανήκει σε μια ευρύτερη κατηγορία ουσιών που καλούνται αγγειοσυσπαστικές αμίνες, η παρουσία των οποίων προκαλεί σύσπαση στα περιφερικά αγγεία του οργανισμού μας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η σοκολάτα θεωρείται ένα από τα τρόφιμα που προκαλούν ημικρανίες. Ας ‘λιώσουμε’ μερικούς μύθους για τη σοκολάτα

1. Η σοκολάτα δημιουργεί ή χειροτερεύει την ακμή. Για χρόνια η προσοχή του κοινού ήταν μαγνητισμένη σε αυτή την αντίληψη. Η αλήθεια είναι πως οι ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας αποτελούν τις συνήθεις αιτίες της ακμής και όχι η σοκολάτα. Αλλεργία στη σοκολάτα που να δημιουργεί ερύθημα είναι πολύ σπάνια.

2. Οι μπάρες ή τα μπισκότα με χαρούπι αποτελούν πιο υγιεινές επιλογές από τη σοκολάτα. Ανέκαθεν το ξυλοκέρατο (στα τούρκικα χαρούπι) αποτελούσε υποκατάστατο για τη σοκολάτα. Το χαρούπι προέρχεται από τους σπόρους της ξυλοκερατιάς (χαρουπιάς) οι οποίοι είναι διαφορετικοί από αυτούς της σοκολάτας. Η αλήθεια όμως είναι πως το χαρούπι αποδίδει τον ίδιο αριθμό θερμίδων και λίπους με μια μπάρα σοκολάτας ίδιου μεγέθους.

3. Η σοκολάτα περιέχει πολλή καφεΐνη. Ενώ αληθεύει πως η σοκολάτα περιέχει καφεΐνη, η ποσότητα της τελευταίας είναι πολύ μικρή. Ο καφές τύπου ντεκαφεϊνέ περιέχει περισσότερη, ενώ ο κανονικός καφές περιέχει ασύγκριτα μεγαλύτερη ποσότητα.

4. Είναι το σοκολατούχο γάλα το ίδιο θρεπτικό για τα παιδιά με το κανονικό; Όπως το γάλα χωρίς γλυκαντικές ουσίες έτσι και η σοκολάτα περιέχει ασβέστιο, φώσφορο, πρωτεΐνη, ριβοφλαβίνη και βιταμίνη D, συστατικά τα οποία τα παιδιά χρειάζονται. Το γάλα με προσθήκη γλυκαντικών ουσιών, όπως αυτές της σκόνης του κακάο ή της σοκολάτας, προσδίδει περισσότερες θερμίδες εξαιτίας των προστιθέμενων σακχάρων, αλλά τα συγκεκριμένα σάκχαρα συμβάλλουν στη δημιουργία τερηδόνας όσο και κάθε άλλος τύπος υδατάνθρακα π.χ η κοινή επιτραπέζια ζάχαρη. Το μόνο αρνητικό σημείο είναι πως το γάλα ίσως να εμποδίζει την απορρόφηση των αντιοξειδωτικών ουσιών του κακάο και ειδικότερα των κατεχινών.

5. Ορισμένοι άνθρωποι είναι εθισμένοι στη σοκολάτα. Σίγουρα η γεύση, το άρωμα και η υφή της σοκολάτας αποτελούν πολύ ελκυστικά χαρακτηστικά για τους περισσότερους. Παρά το γεγονός πως η προτίμηση ορισμένων ανθρώπων είναι μεγαλύτερη για τη σοκολάτα σε σχέση με άλλους, ο όρος του εθισμού στο συγκεκριμένο γλύκισμα δεν ισχύει.

Μπορεί η κατανάλωση σοκολατούχων γλυκισμάτων να γίνει συνήθεια για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αλλά ποτέ δεν φτάνει στα όρια της εξάρτησης.

Η επιστήμη εξερευνά τον πιθανό ρόλο της σοκολάτας στους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου σεροτονίνη και ντοπαμίνη, ουσίες που είναι υπεύθυνες για την αίσθηση ευεξίας που μας δημιουργείται. Βρέθηκε λοιπόν, πως η σοκολάτα περιέχει φαινυλαιθυλαμίνη (ουσία υπεύθυνη για συναισθήματα ενθουσιασμού) και τρυπτοφάνη, μια ουσία από την οποία συντίθεται η σεροτονίνη και τα αποτελέσματα του γεγονότος αυτού αναφέρθηκαν λίγες γραμμές πιο πάνω. Η μεγάλη ανάγκη για σοκολάτα από τις γυναίκες λίγο πριν από την έμμηνο ρύση ίσως εξηγείται από την περιεκτικότητά της σε μαγνήσιο, το οποίο ‘απαλύνει’ την ένταση που νιώθει κανείς. Μας βοηθά όμως να είμαστε και σε μια σχετική εγρήγορση, αφού περιέχει δύο ελαφρά διεγερτικά σε μέτριες ποσότητες: την καφεΐνη και τη θεοβρωμίνη (συστατικό του κακάο το οποίο ανήκει στην οικογένεια των μεθυλξανθινών). Η πιο ψυχοτρόπος ουσία της σοκολάτας θεωρείται το ανανταμίδιο που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας πανίσχυρος νευροδιαβιβαστής. Πέρα από όλες τις πιθανές ευεργετικές δράσεις, ας μην ξεχνάμε πως η μαύρη σοκολάτα περιέχει ζάχαρη, λιπαρά και έχει υψηλή ενεργειακή πυκνότητα. Η σοκολάτα περιέχεται ως συστατικό σε πολλά τρόφιμα τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά κι έτσι, ενώ η αρχική επιθυμία είχε ως στόχο τη σοκολάτα, το αποτέλεσμα της κατανάλωσης επέφερε μια επιπρόσθετη και μη επιθυμητή ποσότητα λίπους και θερμίδων. Επειδή το μέτρο είναι καλό να μας διακρίνει σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, αναφέρουμε πως αν η σοκολάτα φτάσει στο σημείο να αντικαταστήσει άλλα πιο υγιεινά τρόφιμα π.χ ένα φρούτο, τότε μπορεί να δημιουργηθεί πρόβλημα, αφού μιλάμε πλέον για διαφορετικές ομάδες τροφίμων με τα φρούτα να υπερτερούν σαφέστατα.Γι αυτό θα ήταν προτιμότερο να τη θεωρήσουμε ένα υγιεινό αλλά όχι καθημερινό σνακ.

1. Καλό θα ήταν να ξεκαθαριστεί πως το κακάο περιέχει λιγότερο λίπος από τη σοκολάτα και από διατροφική άποψη θα έπρεπε να προτιμηθεί η κατανάλωσή του.

2. Φαίνεται πως συστατικά της σοκολάτας διατηρούν τα επίπεδα του μονοξειδίου του αζώτου των αρτηριών, το οποίο είναι ισχυρός αγγειοδιαστολέας. Μια άλλη επιστημονική θεώρηση αφορά την επικατεχίνη (αντιοξειδωτική ουσία της σοκολάτας) η οποία δρα ενάντια στη φλεγμονή των αγγείων και τα προστατεύει.

3.Αναφορά πρέπει να γίνει σε αυτό το σημείο στις προκυανιδίνες τις οποίες περιέχει η σοκολάτα. Πρόκειται για ισχυρά αντιοξειδωτικά συστατικά τα οποία θεωρούνται προστατευτικά έναντι διαφόρων μορφών καρκίνου.

4.Χαμηλά επίπεδά του στο αίμα έχουν συσχετιστεί με πιο έντονους πόνους της περιόδου. 5.Παρά το γεγονός πως η μαύρη σοκολάτα περιέχει περισσότερες αντιοξειδωτικές ουσίες σε σχέση με τα άλλα φρούτα, το τσάι και το κρασί, πρέπει να αναφερθεί πως και τα τρία αυτά είδη τροφίμων αποτελούν αναπόσπαστα μέρη της παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής.