Παρασκευή 19 Μαρτίου 2010

9 Μύθοι για τη διατροφή και το αδυνάτισμα

9 Μύθοι για τη διατροφή και το αδυνάτισμα

--------------------------------------------------------------------------------

Ένας άνθρωπος πρέπει να πίνει 8-10 ποτήρια νερό ημερησίως

Μύθος. Κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του ανάγκες σε υγρά για τη διατήρηση των σωστών επιπέδων υδάτωσης. Πιο συγκεκριμένα, οι ανάγκες μας σε υγρά ανέρχονται σε 1ml υγρών / 1 kcal πρόσληψης συν τις απώλειες από τον ιδρώτα. Παρόλα αυτά, το νερό δεν αποτελεί τη μοναδική πηγή υγρών για την κάλυψη των αναγκών αυτών.

Το Φεβρουάριο του 2004 το Ινστιτούτο Ιατρικής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών δημοσίευσε συστάσεις σχετικά με τη σωστή υδάτωση. Σύμφωνα με αυτές, το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών μας (80%) σε υγρά μπορούν να καλυφθεί και μέσω της κατανάλωσης άλλων ροφημάτων όπως το γάλα, οι χυμοί, ο καφές, το τσάι, η σόδα και τα ανθρακούχα αναψυκτικά. Ενώ το υπόλοιπο των αναγκών μας καλύπτεται από το νερό που περιέχεται στα τρόφιμα.

Υπάρχουν συνδυασμοί τροφίμων που παχαίνουν

Μύθος. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική έρευνα που να έχει αποδείξει μέχρι σήμερα ότι το κρέας με το τυρί ή το κοτόπουλο με τα μακαρόνια προκαλούν αύξηση βάρους. Το μόνο πράγμα που μας ενδιαφέρει στην προσπάθειά μας να χάσουμε βάρος είναι να δημιουργήσουμε ένα αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας. Θα πρέπει λοιπόν να καταναλώνουμε περισσότερες θερμίδες από αυτές που προσλαμβάνουμε.

Η αύξηση της φυσικής μας δραστηριότητας και ο μικρός περιορισμός των θερμίδων, είναι οι δυο άξονες πάνω στους οποίους εστιάζουμε για μια επιτυχημένη προσπάθεια απώλειας βάρους.

Τα light προϊόντα (τυρί, γαλακτοκομικά, παγωτά, κ.α ) δεν έχουν θερμίδες και άρα μπορώ να τα καταναλώνω χωρίς περιορισμό

Μύθος. Τα προϊόντα light δεν στερούνται θερμίδων! Σαφώς η αντικατάσταση τροφίμων υψηλής θερμιδικής αξίας με τρόφιμα χαμηλότερης θερμιδικής αξίας μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο που κάνει προσπάθεια να μειώσει το βάρος του.

Πάντα όμως η κατανάλωση ενός τέτοιου προϊόντος γίνεται με μέτρο και στα πλαίσια της αντικατάστασης ενός αρκετά θερμιδογόνου τροφίμου. Η μόνη μεγάλη και σαφής υπεροχή είναι στα αναψυκτικά τύπου light όπου το θερμιδικό τους περιεχόμενο είναι σχεδόν μηδενικό.

Το μέλι παχαίνει λιγότερο από τη ζάχαρη

Μύθος. Το μέλι έχει ελαφρώς περισσότερες θερμίδες από τη ζάχαρη και άρα ‘παχαίνει’ περισσότερο. Χάρις όμως τις αντισηπτικές του ιδιότητες και την έστω μικρή περιεκτικότητά του σε ορισμένες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, θεωρείται τρόφιμο υψηλότερης θρεπτικής αξίας συγκριτικά με την επεξεργασμένη ζάχαρη. Προσοχή στη χρήση του, γιατί ίσως να αυξάνει υπερβολικά τη θερμιδική μας πρόσληψη.

Η φρουκτόζη έχει λιγότερες θερμίδες από τη ζάχαρη

Μύθος. Η φρουκτόζη και η ζάχαρη περιέχουν τις ίδιες θερμίδες, δηλαδή 4 θερμίδες ανά γραμμάριο. Η μόνη διάφορά τους συνίσταται στο ότι η φρουκτόζη είναι 1,5 φορά γλυκύτερη από τη ζάχαρη. Έτσι με μικρότερη ποσότητα και άρα και λιγότερες θερμίδες πετυχαίνουμε την ίδια γλυκύτητα!

Τα αναψυκτικά και οι καφέδες προκαλούν κυτταρίτιδα

Μύθος. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική έρευνα που να αποδεικνύει ότι τόσο η κατανάλωση καφεΐνης όσο και ανθρακικού σχετίζεται με τη δημιουργία κυτταρίτιδας. Τα γονίδια φαίνεται να είναι ο πιο έντονος προδιαθεσικός παράγοντας για την εμφάνισή της. Παρόλα αυτά η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, και διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά φαίνεται ότι μπορεί να συμβάλουν στη μείωση της κυτταρίτιδας.

Η ασπαρτάμη είναι καρκινογόνος

Μύθος. Μεγάλοι οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Η.Π.Α. και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Ασφάλεια των Τροφίμων θεωρούν ότι η ασπαρτάμη είναι απόλυτα ασφαλής και δεν συνδέεται με καρκινογένεση στον άνθρωπο. Έως σήμερα δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η κατανάλωση ασπαρτάμης συμβάλλει στην καρκινογένεση. Αντιθέτως, φαίνεται να βοηθάει στην ρύθμιση του σωματικού βάρους.

Η μαύρη ζάχαρη παχαίνει λιγότερο από τη λευκή

Μύθος. Η μαύρη ζάχαρη έχει σχεδόν ίδιες θερμίδες με τη λευκή. Η υπεροχή της μαύρης ζάχαρης ως προς τη λευκή αφορά στη μεγαλύτερη περιεκτικότητά της σε μερικά ιχνοστοιχεία, όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το κάλιο και το νάτριο.

Το μαύρο ψωμί παχαίνει λιγότερο από το λευκό

Μύθος. Τα μαύρο ψωμί περιέχει περίπου τις ίδιες θερμίδες με το λευκό. Παρόλα αυτά η διατροφική του υπεροχή συνίσταται στην περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες και στο ότι είναι πλουσιότερο σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Έτσι βοηθάει την καλή λειτουργία του εντέρου, στα καλύτερα επίπεδα κορεσμού και στην καλή λειτουργία του νευρικού μας συστήματος.


Πηγές: Προσαρμογή: Επιστημονική Ομάδα δια…της Τροφής

Μπαχαρικά: Μυρωδάτα «φάρµακα» στο πιάτο σας

Μπαχαρικά: Μυρωδάτα «φάρµακα» στο πιάτο σας

--------------------------------------------------------------------------------

Κανέλα, μοσχοκάρυδο, πιπέρι, κρόκος... Τα μπαχαρικά δίνουν μονα­δικό άρωμα και γεύση στο φαγητό. Οι έρευνες, όμως, αποδεικνύουν ότι προσφέρουν και σημαντικά οφέλη στην υγεία μας. Τα ­συστατικά τους φαίνεται ότι μας παρέχουν προστασία από το διαβήτη, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, το εγκεφαλικό, αλλά και πολλές μορφές καρκίνου. Σήμερα, οι ερευνητές διεθνώς -από την Ινδία έως την Αμερική και από τη Νορβηγία έως την Ισπανία- μελετούν τη δράση των μπαχαρικών στην υγεία. Βέβαια, το «μειονέκτημα» των περισσότερων ερευνών είναι ότι έχουν γίνει στο εργαστήριο ή σε πειραματόζωα. Σε αναμονή, λοιπόν, περισσότερων ­ερευνών σε ανθρώπους, εμείς αναζητήσαμε τα σημαντικότερα επιστημονικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν αυτό που οι παλαιοί ήδη γνωρίζουν: τα μπαχαρι­κά δεν προσφέρουν μόνο γεύση στο πιάτο μας, αλλά τονώνουν και την υγεία μας.



Στα μπαχαρικά ανήκουν:
Κατά κύριο λόγο τα αποξηραμένα τμήματα των φυτών, όπως:
● Τα μπουμπούκια (π.χ. γαρί­φαλο).
● Οι φλούδες (π.χ. κανέλα).
● Οι ρίζες (π.χ. κουρκουμάς).
● Οι σπόροι (π.χ. σινάπι, κόλιαντρο, γλυκάνισο).



Οι πολύτιμες ουσίες των μπαχαρικών


Αντικαρκινικές ιδιότητες
Ολοένα και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι τα μπαχαρικά έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες, σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική ανασκόπηση της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας. Ειδικότερα στο κύμινο, στο ­γαρίφαλο, στο μπαχάρι, στους σπόρους του σιναπιού (από τους οποίους γίνεται η μουστάρδα) και στον κρόκο (σαφράν) αποδίδονται σημαντικές αντιμικροβιακές και αντικαρκινικές ιδιότητες. Αν και χρειά­ζονται περισσότερες έρευνες, εντούτοις θεωρείται πλέ­ον γεγονός ότι ορισμένες ουσίες που περιέχονται στα μπαχαρικά (τα ­καρο­τενοει­δή, η κουρ­κουμίνη, οι ­κατεχίνες) έχουν την ικανότητα να αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.

Αντιμικροβιακά «όπλα»
Η κανέλα, το κύμινο, οι σπόροι του σιναπιού, το κόλιαντρο, το μοσχο­κάρυδο, το κάρδαμο και το πιπέρι (άσπ­ρο και μαύρο) ανήκουν στα μπαχα­ρικά με την ισχυρότερη αντιμικροβιακή και αντισηπτική δράση, σύμ­φωνα με σχετική λίστα που διαμόρφωσαν οι βιολό­γοι του Πανεπιστημίου Cornell στη Νέα Υόρκη (ξεκινώντας από τα πιο δυνατά αντιμικροβιακά προς τα λιγό­τε­­ρο ισχυρά). Επιπλέον, σε σχετι­κή ινδική μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Phyto­therapy ­Research», μελετή­θηκε η ικανότητα 35 διαφορετικών μπαχαρικών και βοτάνων να εξουδετερώνουν παθογόνους οργανισμούς (όπως το βακτήριο E.coli, ο βάκιλος Subtilis και ο σακχαρομύκητας Cere­vi­siae). Η κανέλα, το γαρίφαλο, το κύμινο και το μοσχοκάρυδο αναδείχτηκαν απο­τελε­σματικότατα βακτηριοκτόνα.

Πλούσια σε αντιοξειδωτικά
Νορβηγοί και ιάπωνες ερευνητές μελέτησαν τη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών ουσιών σε μπαχαρικά όπως το γαρίφαλο, το μπαχάρι και η κανέλα, καθώς και σε αρωματικά φυτά. Στα συμπεράσματα της μελέτης τους, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Nutrition», οι ερευνητές τονίζουν ότι η χρήση των μπαχαρικών και των αρωματικών βοτάνων ενδεχομένως να συνιστά ­πηγή αντιοξειδωτικών ουσιών, εφάμιλλη των φρούτων και των λαχανικών.

«Πολυδύναμα» και χωνευτικά
Σήμερα υπάρχουν αρκετά επιστημονικά στοιχεία για την ευεργετική δράση ορισμένων μπαχαρικών, όπως η κανέ­λα και το μοσχοκάρυδο, στο διαβήτη τύπου 2. Επίσης, πολλά μπαχαρικά μελετώνται για την αντιφλεγμονώδη και την παυσίπονη δράση τους (π.χ. το γαρίφαλο). Πάντως, αν και οι σχετικές έρευνες είναι σε αρχικά στάδια, το βέβαιο είναι ότι, ενσωματώνοντας τα μπαχαρικά στην κουζίνα σας, έχετε πολλά οφέλη για την υγεία σας, τόσο άμεσα -από τα ίδια τα μπαχαρικά- όσο και έμμεσα - επειδή μέσω αυτών μειώνετε τη χρήση του αλατιού και των λιπαρών. Επίσης, παρά την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη για το αντίθετο, πολλά μπαχαρικά -όπως το κύμινο, το γλυκάνισο και ο μαραθόσπορος- διευκολύνουν την πέψη. Από την άλλη μεριά, όμως, ορισμένα μπαχαρικά (π.χ. το κάρι) μπορούν να ερεθίσουν το στομάχι όταν καταναλώνονται χωρίς μέτρο.


Τι λένε οι έρευνες για...

Την κανέλα
Σήμερα υπάρχουν ενδιαφέρουσες έρευνες για την αντιδιαβητική δράση της κανέλας. Η κανέλα φαίνεται ότι ενεργοποιεί την έκκριση της ινσουλίνης σε πειραματόζωα. Επίσης, φάνηκε να μειώνει τις τιμές της γλυκόζης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, οι οποίοι λάμβαναν παράλληλα και αντιδιαβητικά χάπια, σύμφωνα με ανακοίνωση του γερμανικού Πανεπιστημίου του Tübingen. Βέβαια, αναμένεται ακόμη να αποσαφηνιστεί το πόσο ισχυρή είναι η αντιδιαβητική της δράση και πώς μπορεί να φανεί χρήσιμη στην αντιμετώπιση αυτής της νόσου.

Τον κουρκουμά
Ο κουρκουμάς θεωρείται ένα πο­λυδύναμο «φάρμακο», κυρίως χάρη στην κουρκουμίνη που περιέχει και στην οποία οφείλει το πορτοκαλοκίτρινο χρώμα του.
› Η κουρκουμίνη είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό και θεωρείται ότι έχει αντιφλεγμονώδη και αντικαρκινική δράση. Εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλλει στη θεραπεία του καρκίνου, του διαβήτη, των καρδιαγγειακών νόσων, της αρθρίτιδας και του Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με πρόσφατη επι­στημονική ανασκόπηση ινδών ερευνητών του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Annamalai.
› Η κατανάλωση κουρκουμίνης σχετίζεται με τη μείωση του κινδύνου ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου και του προστάτη, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Cancer Research».
› Επιπλέον, καναδική έρευνα από το Γενικό Νοσοκομείο του Τορόντο αναφέρει ότι συμβάλλει στην επούλωση των αγγείων μετά από καρδιακά επεισόδια, ενώ μελετάται και η πιθανή προστατευτική δράση της στην πρόληψη του εγκεφαλικού.

Το πιπέρι
Θεωρείται ένα από τα δυνατότερα μπαχαρικά όσον αφορά τις αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Journal of Medicinal Food» (2008). Στη μελέτη εξετάστηκαν 24 μπαχαρικά και βότανα που χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα. Το μαύρο πιπέρι διαπιστώθηκε ότι ήταν εξαιρετικά πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες (φαινόλες) με αντιδιαβητική δράση, μέσω ενός μηχανισμού που παρεμποδίζει τη γλυκοζυλίωση των πρωτεϊνών (μια διαδικασία κατά την οποία η γλυκόζη ενώνεται με τα μόρια των πρωτεϊνών και καταστρέφει τους ιστούς του σώματος).


Το μοσχοκάρυδο
Έχει αποδεδειγμένα ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και εξουδετερώνει παθογόνα βακτήρια του στομάχου, ενώ από μελέτες σε πειραματόζωα φαίνεται ότι μπορεί να έχει και αντικαταθλιπτική δράση. Επιπλέον, πριν από δύο χρόνια, ινδοί ερευνητές από το Sinhgad College of Pharmacy μελέτησαν (σε πειραμα­τόζωα) το μοσχοκάρυδο σε σχέση με το διαβήτη και διαπίστωσαν ότι συμβάλλει στη μείωση της γλυκόζης του αίματος και τη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ. Το μοσχοκάρυδο δεν πρέπει να λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις -έως 3 γρ. στο φαγητό ημερησίως-, επειδή είναι παραισθησιογόνο και τοξικό.

Το κάρι
Σήμερα υπάρχουν έρευνες που συσχε­τίζουν την κατανάλωση κάρι (μείγ­μα εννιά μπαχαρικών) με ποικίλα οφέλη στην υγεία, κυρίως λόγω της κουρκουμίνης που περιέχει.
› Το κάρι θεωρείται φυσική πηγή σαλικυλικού οξέος - δηλαδή είναι σαν την ασπιρίνη, αλλά σε μικρές δόσεις! Μάλιστα, ενδιαφέρον προκαλεί η δια­πίστωση ότι στην Ινδία, μια χώρα με μεγάλη κατανάλωση κάρι και μικρά ποσοστά καρκίνου στο παχύ έντερο, η συγκέντρωση του σαλικυλικού οξέος στο αίμα των Ινδών είναι τετραπλάσια σε σύγκριση με τους Άγγλους, σύμφωνα με τους βρετανούς ερευνητές του Rowett Research Institute.
Σήμερα οι επιστήμονες διερευνούν κατά πόσο η κατανάλωση κάρι, αλλά και άλλων μπαχαρικών ή αρωματικών βοτάνων που περιέχουν σαλικυλικό οξύ (ρίγανη, θυμάρι, πάπρικα), προστατεύει τον οργανισμό από ορισμένες μορφές καρκίνου.
› Επίσης, σύμφωνα με μελέτες (σε πει­ραματόζωα) από την Ιταλία, την Αμερική και τον Καναδά, το κάρι έχει συσχετιστεί με την προστασία του εγκεφάλου από εκφυλιστικές νόσους, με τη μείωση του κινδύνου καρδιακού επεισοδίου, με την καταπολέμηση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και με αντικαρκινικές δράσεις.

Τη βανίλια
Παραδοσιακά, θεωρείται τονωτική των μυών και του νου, χωνευτική και αφροδισιακή. Οι έρευνες επιβεβαιώνουν μερικές από τις ιδιότητές της.
› Σε πείραμα του Νοσοκομείου «Saint George» του Λονδίνου για την απώλεια βάρους διαπιστώθηκε ότι όσοι φορούσαν ένα έμπλαστρο βανίλιας έχασαν το τριπλό βάρος σε σύγκριση με εκείνους που φορούσαν έμπλαστρο με άρωμα λεμονιού ή χωρίς άρωμα.
› Επίσης, το άρωμα βανίλιας έχει ηρεμιστική δράση, κάτι που διαπιστώθηκε και χρησιμοποιήθηκε σε ασθενείς που έκαναν μαγνητική τομογραφία στο Αντικαρκινικό Κέντρο Memorial Sloan-Kettering Cancer Center της Νέας Υόρκης.



Το σαφράν (κρόκος)
Παραδοσιακά το σαφράν θεω­­ρεί­ται τονωτικό, καταπραϋντικό, καθώς και αφρο­­δι­σιακό. Σύμφωνα με επιστη­μονική ανασκόπηση που δη­μοσιεύ­τηκε πέρυσι («Wiener Medizinische Wochenschrift», 2007), η αντικαρ­­κινική δράση του σαφράν έχει διαπι­στωθεί σε εργαστηριακές μελέτες - όχι όμως και σε ανθρώπους. Η αντικα­ταθλιπτική του δράση, πάντως, έχει ­διαπιστωθεί τόσο σε εργαστηρια­κές όσο και σε μικρές κλινικές μελέτες.

Το κύμινο
Tο κύμινο θεωρείται το κορυφαίο από τα μπαχαρικά που χρησιμοποιούνται στη μεσογειακή κουζίνα, όσον αφορά τoν αντιοξειδωτικό του πλούτο και την προστασία των τροφίμων από την οξείδωση, σύμφωνα με συγκριτική μελέτη πολλών μπαχαρικών του Πανεπιστημίου της Murcia στην Ισπανία. Γι’ αυτό και διερευνάται κατά πόσο μπορεί να χρησιμεύσει ως φυσικό συντηρητικό των τροφίμων.

Το γαρίφαλο
Το γαρίφαλο -όπως και η κανέλα- αναδεικνύεται σε «πρωταθλητή» μεταξύ των μπαχαρικών όσον αφορά την αντιδιαβητική του δράση, σύμφωνα με συγκριτική μελέτη 24 μπαχαρικών που δημοσιεύ­τηκε πέρυσι στο επιστημονικό περιο­δικό «Journal of Medicinal Food».
› Επιπλέον, οι οδοντίατροι χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια την ευγενόλη -το αιθέριο έλαιο του γαρίφαλου- ως αναλγητικό, αντιφλεγμονώδες και αντιμικροβιακό, σύμφωνα με το επίσημο site της Αμερικανικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης.
› Ωστόσο, δεν έχουν γίνει κλινικές μελέτες που να αποδεικνύουν τις άλλες ιδιότητες που αποδίδονται στο γαρίφαλο, όπως την αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης και των φλεγμονών. Όσο για την αντιπυρετική του δράση, έχει μελετηθεί και διαπιστωθεί σε πειραματόζωα.

Το μπαχάρι
Το μπαχάρι έρχεται δεύτερο μετά το γαρίφαλο όσον αφορά την περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά στοιχεία, σύμφωνα με σχετική αξιολόγηση του Πανεπιστημίου του Όσλο. Επίσης, του έχει αποδοθεί και η ιδιότητα να μειώνει την πίεση, αλλά δεν υπάρχουν αρκετά ­ερευνητικά δεδομένα γι’ αυτή του τη δράση.



Μία πρέζα αρκεί!
Τα ενθαρρυντικά στοιχεία των ερευνών δεν σημαίνουν ότι πρέπει να αυξήσετε την κατανάλωση μπαχαρικών πέραν των συνιστώμενων δόσεων σε μια συνταγή μαγειρικής, δεδομένου ότι η υπερβολή μπορεί να έχει ανεπιθύμητες δράσεις, π.χ. πεπτικές ενοχλήσεις ή ακόμη και τοξική δράση, μιας και ορισμένα μπαχαρικά, όπως το μοσχοκάρυδο, είναι τοξικά σε μεγάλες δόσεις. Επίσης, μην ξεχνάτε ότι πολλές από τις δράσεις των μπαχαρικών είναι ακόμη υπό διερεύνηση και φυσικά δεν υποκαθιστούν τη φαρμακευτική αγωγή του γιατρού σας.


vita

αυτογνωσια

Γνώθι σ’ αυτόν. Τι εννοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες; Τι εννοούν οι σημερινοί επιστήμονες της ψυχικής υγείας με τη λέξη αυτογνωσία; Τι σημαίνει αυτογνωσία; Πως επιτυγχάνεται; Γιατί για όλους μας θα ήταν καλό να την επιδιώκουμε; Σε τι μας χρησιμεύει;

Αυτογνωσία, η γνώση του εαυτού. Πόσοι από εμάς γνωρίζουμε ποιοι είμαστε; Από πού ερχόμαστε; Γιατί ήρθαμε σε αυτή τη ζωή; Τι ήρθαμε να κάνουμε εδώ; Κάνουμε αυτό για το οποίο ήρθαμε; Που έχουμε να πάμε; Ήμαστε στον δρόμο που οδηγεί εκεί ή ήμαστε κάπου αλλού, χαμένοι;

Οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν καλά ποιοι είναι, που ήθελαν να φτάσουν και πως θα πήγαιναν εκεί. Γι’ αυτό και η αρχαία Ελλάδα άνθισε και δημιούργησε ένα πολιτισμό μοναδικό και ανεπανάληπτο που όλη η υφήλιος γνωρίζει γι’ αυτόν και δεν θα ξεχαστεί ποτέ.

Για τους σημερινούς επιστήμονες αυτογνωσία είναι μια βιωματική διαδικασία μέσα από την οποία ο άνθρωπος γνωρίζει τον εαυτό του. Η γνώση του εαυτού είναι ανεξάντλητη. Γι’ αυτό, αυτά που μπορείς να γνωρίσεις για τον εαυτό σου είναι πολλά. Ενδεικτικά αναφέρω:
· τι επιθυμείς και τι θέλεις από την ζωή σου
· ποια είναι τα δυνατά σου σημεία
· ποιες είναι οι αδυναμίες σου
· τι σε κινητοποιεί και τι σου δίνει χαρά
· τι θέλεις να αλλάξεις στον εαυτό του και τι στη ζωή σου
· τι έχεις πετύχει μέχρι τώρα στη ζωή σου
· πως συνδέεσαι με τους άλλους ανθρώπους
· τι σε εμποδίζει να πραγματοποιήσεις τις επιθυμίες και τους στόχους σου
· πως χρειάζεσαι να βελτιωθείς ως άνθρωπος
· ποια είναι τα πιστεύω και οι πεποιθήσεις σου
· ποιες αξίες βλέπεις ότι έχεις ως άνθρωπος
· ποιοι είναι οι φόβοι σου και πώς να τους αξιολογήσεις
· ποιες είναι οι τεράστιες δυνατότητες που έχεις κ.λ.π.

Αυτή η βιωματική διαδικασία γίνεται με την βοήθεια ενός ειδικού της ψυχικής υγείας που έχει περάσει από αυτή την διαδικασία και δεν μπορεί να γίνει αλλιώς π.χ. διαβάζοντας ένα βιβλίο αυτογνωσίας. Και αυτό, γιατί την ώρα που διαβάζεις, στρέφεις την προσοχή σου σε αυτό που διαβάζεις και όχι σε σένα. Μέσα στην συνεδρία ο/η σύμβουλος, ψυχολόγος ή ψυχοθεραπευτής/ρια σε βοηθάει να εστιάσεις σε σένα.

Για να επιτευχθεί η αυτογνωσία χρειάζεται ειλικρίνεια και κουράγιο για να έρθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας και να έρθουμε πρόσωπο με πρόσωπο με την αλήθεια μας. Στην αναζήτηση αυτής της γνώσης χρειάζεται να έχουμε μια ρεαλιστική άποψη για τον εαυτό μας. Ούτε να τον υπερεκτιμούμε, ούτε να τον υποτιμούμε. Χρειάζεται μια ρεαλιστική άποψη για τις δυνάμεις και τις αδυναμίες μας.

Όσο περισσότερο γνωρίζουμε τον εαυτό μας τόσο τον καταλαβαίνουμε. Καταλαβαίνουμε γιατί και πως διαλέγουμε συντρόφους που είναι ή δεν είναι οι κατάλληλοι για εμάς, γιατί και πως διαλέγουμε φίλους, γιατί είμαστε μόνοι ή έχουμε ανθρώπους γύρω μας που νοιάζονται, γιατί αισθανόμαστε έτσι όπως αισθανόμαστε και γιατί σκεφτόμαστε έτσι και όχι αλλιώς. Καταλαβαίνουμε τι είναι αυτό που μας αγχώνει, τι είναι αυτό που μας θυμώνει, τι είναι αυτό που μας δίνει χαρά και πώς να διαχειριστούμε αυτά και όλα τα συναισθήματα τα οποία νιώθουμε καθημερινά.

Όταν φτάσουμε στο σημείο να καταλάβουμε το εαυτό μας τότε θα τον αποδεχθούμε. Θα δούμε τι μας αρέσει και τι όχι, τι μας είναι χρήσιμο και τι άχρηστο, τι μας οδηγεί στην ευτυχία και τι στη δυστυχία. Ότι μας αρέσει και μας είναι χρήσιμο μπορούμε να το κρατήσουμε. Ότι δεν μας αρέσει και μας είναι άχρηστο μπορούμε να το αλλάξουμε. Μη γνωρίζοντας τον εαυτό μας και μένοντας στο σκοτάδι σε ότι έχει σχέση με μας σημαίνει ότι θα συνεχίσουμε να πιανόμαστε στην παγίδα των εσωτερικών μας διαμαχών και θα συνεχίσουμε να αφήνουμε εξωτερικούς παράγοντες όπως άλλους ανθρώπους ή καταστάσεις να μας χειρίζονται και να μας βάζουν σε καλούπια. Όταν ξέρεις ποιος/α είσαι τότε ξέρεις πως έχεις την ικανότητα και μπορείς να διαμορφώσεις εσύ την ζωή σου στο παρόν αλλά και στο μέλλον όπως εσύ θες.

Η αλλαγή στο τρόπο διαχείρισης συναισθημάτων, συμπεριφορών και σκέψεων δεν είναι εύκολη, χρειάζεται χρόνο και κόπο. Εξαιτίας αυτού του κόπου κάποιοι άνθρωποι δεν θέλουν να αλλάξουν, προτιμούν να μείνουν εκεί που είναι και να μην μετακινηθούν καθόλου μέχρι το τέλος της ζωής τους. Όσοι έχουν ισχυρή επιθυμία για να γνωρίσουν το εαυτό τους και να δουλέψουν σκληρά μαζί του τότε είναι σίγουρο ότι θα τα καταφέρουν και σε αυτό και σε όποιο άλλο στόχο κι αν βάλουν στη ζωή τους.

Η αυτογνωσία είναι το πρώτο βήμα για να δημιουργήσεις αυτό που θέλεις. Όταν εστιάζεις την προσοχή σου στο πως νιώθεις, στο πως αισθάνεται το σώμα σου, στο πως συμπεριφέρεσαι, στο πως σκέφτεσαι και με ποιον τρόπο τα ερμηνεύεις όλα αυτά τότε ξέρεις που πηγαίνεις στην ζωή σου. Γνωρίζοντας τον εαυτό σου καταλαβαίνεις ότι εσύ έχεις τον έλεγχο της σκέψεως και των συναισθημάτων σου, ότι δεν είσαι έρμαιο των καταστάσεων και εφόσον εσύ έχεις τον έλεγχο μπορείς να κάνεις ότι αλλαγές θέλεις στον τρόπο σκέψης, στην διαχείριση των συναισθημάτων και στην ζωή σου γενικότερα.

Μέσω της αυτογνωσίας έχεις καλύτερη και αποτελεσματικότερη επικοινωνία με σένα αλλά και με τους άλλους γύρω σου. Δημιουργείς καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις και κατανοείς καλύτερα τον εαυτό σου και τους γύρω σου. Η αυτοεκτίμησή σου και η αυτοπεποίθησή σου αυξάνονται. Κατευθύνεσαι στην γνώση και στη μάθηση που είναι ο δρόμος για την σοφία. Απολαμβάνεις την εσωτερική γαλήνη και την ηρεμία πνεύματος και ψυχής φτάνοντας στην ευτυχία. Αισθάνεσαι πλήρωση, ευδαιμονία και οδηγείσαι στην τελείωση.

Γεωργία Δανέζη
Bsc in counseling & psychological science

Αυτογνωσία

Κριτική που ’γινες... δίκοπο μαχαίρι

Κριτική που ’γινες... δίκοπο μαχαίρι
της Λουίζας Βογιατζή
ΤΕΥΧΟΣ - Φεβρουάριος 2010

Για να κατηγορήσουμε, να παρατηρήσουμε, να αξιολογήσουμε, να συγκρίνουμε ή να απορρίψουμε, κάνουμε κριτική στους άλλους κυρίως, ενίοτε και στον εαυτό μας, και μάλιστα πολύ αυστηρή. Την πρώτη μας κριτική διάθεση την εκφράζουμε κιόλας από τα γεννοφάσκια μας, όταν γυρνάμε με αποστροφή το κεφάλι στο κουτάλι με το φαγητό που δεν μας αρέσει, στο πρόσωπο που μας χαμογελά αλλά δεν είναι γνώριμο. Και συνεχίζουμε διά βίου, εκδηλώνοντας με τον τρόπο αυτό το σύστημα αξιών που διαμορφώνουμε. Η κριτική είναι πάντα μια πράξη σύγκρισης με κάτι που ασπαζόμαστε ως σωστό, καλό, δίκαιο, ωραίο.

«Εμείς» vs «οι άλλοι»
Η βάση κάθε κριτικής είναι μια αξιο­λόγηση και ένας διαχωρισμός: Αυτό μου αρέσει, εκείνο δεν μου αρέσει, αυτό το βρίσκω καλό, εκείνο όχι, εδώ κάνω σαφές σε εμένα και στους άλλους ότι διαχωρίζω τη θέση μου. Αξιολογώντας και κρίνοντας, αναγνωρίζουμε ποιοι είμαστε και ποιοι είναι οι άλλοι, σε τι μοιάζουμε και σε τι διαφέρουμε. Πρόκειται για μια πράξη κοινωνική, αναγκαία και φυσική, χωρίς την οποία δεν θα μπορούσαμε να τοποθετηθούμε στον κόσμο. Αν τα ζώα έχουν ανάγκη από το ένστικτό τους για να διακρίνουν τους κινδύνους, αλλά και τις ωφέλιμες γι’ αυτά καταστάσεις, οι άνθρωποι χρειάζονται επιπλέον ένα (κοινωνικό) σύστημα αξιολόγησης βάσει του οποίου να προσανατολίζονται στις σχέσεις τους.

Από την κριτική στη δαιμονοποίηση
Έως εδώ καλά. Όμως η κριτική που ασκούμε στους άλλους, τις περισσότερες ίσως φορές δεν δηλώνει απλώς μια θέση, μια αντίθεση ή μια άποψη. Σπάνια αρκούμαστε στο να εκφράσουμε μόνο αν κάτι μας αρέσει ή όχι, αν συμφωνούμε ή όχι και γιατί. Για την ακρίβεια, τις περισσότερες φορές αυτό ακριβώς είναι που δεν κάνουμε. Αντίθετα, σαν καλοί χριστιανοί που είμαστε, δαιμονοποιούμε και καταδικάζουμε. Βασισμένοι σε μια λογική μαύρου-άσπρου, παίρνουμε ως δεδομένο ότι βρισκόμαστε στην «καλή και σωστή» πλευρά και αυτό το οποίο κριτικάρουμε, στην απέναντι, την «κακή και λανθασμένη». Αυτό, μάλιστα, το κάνουμε συνήθως χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.

Πόλωση και θυμός
Για παράδειγμα, η κ. Χαρά, η μητέρα της 25χρονης Κατερίνας, δεν καταλαβαίνει γιατί η κόρη της οργίζεται με την κριτική που κάνει στις παρέες της: «Εγώ απλώς εκφράζω τη γνώμη μου, απαγορεύεται δηλαδή; Αφού ο τρόπος που ντύνονται δεν μου αρέσει, είναι γελοίος, και αν πεις για τη μουσική που ακούν; Καμία μελωδία, κακόηχη, μουσική της πεντάρας. Άποψή μου είναι και τη λέω, καλό τους κάνει να ακούνε και μιαν άλλη γνώμη μπας και καταλάβουν!». Φυσικά, η Κατερίνα γίνεται έξαλλη. Γιατί, βέβαια, η μητέρα της δεν δηλώνει απλώς ότι κάτι δεν της αρέσει, αλλά, θεωρώντας τα δικά της αισθητικά κριτήρια τα μόνα σωστά, απορρίπτει με άκαμπτο και απόλυτο τρόπο την αισθητική της κόρης της και των φίλων της. Μια τέτοια κριτική, όταν μάλιστα προέρχεται από τους γονείς, πληγώνει, προσβάλλει, προκαλεί θυμό και -το κυριότερο- δεν αφήνει καμία πόρτα ανοιχτή για προσέγγιση και ανταλλαγή απόψεων. Δημιουργεί πόλωση.

Η ανατομία ενός... εμφυλίου
Η κριτική συχνά δεν απέχει πολύ από την προσβολή και την απόρριψη. Ακόμη πιο δύσκολα είναι τα πράγματα όταν κριτικάρουμε προσωπικά χαρακτηριστικά, συναισθήματα και ιδιαιτερότητες του άλλου. Κάτι που, δυστυχώς, συνηθίζεται στις πιο κοντινές και σημαντικές μας σχέσεις. Διαπιστώνουμε στον άνθρωπο που βρίσκεται απέναντί μας πράγματα που μας προκαλούν σύγχυση, ντροπή, δυσφορία, είτε γιατί διαφέρουν πολύ από εμάς είτε γιατί, χωρίς να το συνειδητο­ποιούμε, μας θυμίζουν πολύ κάτι από εμάς και θέλουμε να αμυνθούμε. Και η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση!




Η κριτική στην TV

Σαν να μην έφτανε η έμφυτη, αλλά και η από τη διαπαιδαγώγησή μας επίκτητη τάση για κριτική, καταιγιζόμαστε τελευταία και από δεκάδες εκπομπές στην τηλεόραση ή στο Ίντερνετ, στις οποίες καλούμαστε να κρίνουμε. Εκπομπές με καλεσμένους για φαγητό που ο ένας κρίνει τον άλλον, εκπομπές «ταλέντων» που περιμένουν να κριθούν από εμάς, ακόμη και εκπομπές με ζευγάρια, στις οποίες ο ένας καλείται να κρίνει τον άλλον μπροστά στους χιλιάδες τηλεθεατές. Σε μια εποχή όπου όλοι εμφανίζονται υπέρμαχοι του αλληλοσεβασμού, της ανεκτικότητας και τάσσονται κατά των προκαταλήψεων, η ανώνυμη και χωρίς λόγο και πραγματικό αντικείμενο κριτική έχει γίνει καθημερινή συνήθεια. Ο λόγος της επιτυχίας των εκπομπών αυτών; Μάλλον η ανάγκη να αισθανθούμε βολεμένοι στον καναπέ μας, επειδή εμείς βρισκόμαστε στη «σωστή πλευρά» και είμαστε στο απυρόβλητο.




Όταν γινόμαστε αμείλικτοι
Ο Χρήστος και η Μαρίνα είναι μαζί 3 χρόνια. Η σχέση τους περνά πολλές δυσκολίες και δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν φτάσει στα πρόθυρα του χωρισμού. Ένας βασικός λόγος είναι η συνεχής, αμείλικτη κριτική της Μαρίνας. «Ακόμα και τον πρώτο καιρό που ήμασταν πολύ ερωτευμένοι -εγώ τουλάχιστον ήμουν-, με την παραμικρή ευκαιρία μού έκανε κριτική. Για τη συμπεριφορά μου, για το φαγητό μου, για το κάπνισμα, αλλά και για το ότι είμαι πολύ αυθόρμητος -κατά τη γνώμη της άξεστος-, για το ότι βοηθάω και συντρέχω πολύ τους φίλους μου -εκείνη λέει ότι με βρίσκουν κορόιδο-, για το ότι έχω κάποιες συνή­θειες που μου αρέσουν, όπως ο
μεσημεριανός ύπνος. Γι’ αυτό με λέει άκαμπτο και κολλημένο. Φυσικά, γίνονται ομηρικοί καβγάδες. Είναι πολύ κουραστική και ψυχοφθόρα αυτή η κριτική. Πραγματικά, μερικές φορές τη ρωτάω γιατί είναι μαζί μου, αφού μου βρίσκει τόσα στραβά...», εξομολογείται ο Χρήστος. Αν και λίγο ακραίο, το παράδειγμα του Χρήστου και της Μαρίνας είναι χαρακτηριστικό για το είδος της κριτικής που ασκούν συχνά ο ένας στον άλλο δύο άνθρωποι που είναι ζευγάρι: Γενικευμένες, παγιωμένες απόψεις που εκφέρονται μάλιστα συχνά με έντονη δυσαρέσκεια, απαξίωση, θυμό, απέχθεια και προκαλούν, όπως είναι φυσικό, άρνηση και αντεπίθεση.

Η κριτική βρίσκει καλό έδαφος όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι τους αγαπούν

«Ξορκίζοντας» τον εαυτό μας
Γιατί όμως αυτή η «μανία» της κριτικής, τη στιγμή μάλιστα που βλέπουμε ότι με αυτό τον τρόπο δεν έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα; Τι είναι αυτό που προσπαθούμε να «ξορκίσουμε» καταδικάζοντας ό,τι βλέπουμε στον άλλον και δεν είναι «του γούστου» μας; Το βέβαιο είναι ότι αυτά που εξάπτουν την επικριτική μας διάθεση είναι πάντα πράγματα που με κάποιον τρόπο αγγίζουν κάτι δικό μας. Παρατηρώντας τον εαυτό μας να κριτικάρει τους άλλους, αν δεν θέλουμε να κρυφτούμε πίσω από το δάχτυλό μας, θα διαπιστώσουμε ότι πράγματα που μπορεί να είναι πολύ πιο ενοχλητικά τα ανεχόμαστε με μεγάλη ευκολία, ενώ κάποια άλλα -έστω και σχετικά ασήμαντα- μας κάνουν έξαλλους.

Φως στην «πλευρά της σκιάς»
Όλοι μας έχουμε αυτό που ο μεγάλος ελβετός ψυχαναλυτής Carl Jung ονόμασε «πλευρά της σκιάς»: Αυτά τα «σκοτεινά» κομμάτια του εαυτού μας που -άλλοτε συνειδητά και άλλοτε όχι- για λόγους ανατροφής, ηθικής, αισθητικής έχουμε απωθήσει και αρνηθεί και δεν αφήνουμε να βγουν στην επιφάνεια. Όμως, την πλευρά αυτή τη συναντάμε συνεχώς, άλλοτε σε μορφή ακατέργαστη και συμβολική, όπως συμβαίνει στα όνειρά μας, άλλοτε στον ίδιο μας τον εαυτό σε στιγμές που «χάνουμε τον έλεγχο» και άλλοτε ζωντανά μπροστά μας σε έναν άλλον άνθρωπο. Όσο πιο κοντά μας είναι ο άνθρωπος αυτός, τόσο πιο μεγάλη δυσφορία μάς προκαλούν τα στοιχεία αυτά που αρνούμαστε. Κι ακόμη, όσο λιγότερο έχουμε αποδεχτεί και συμφιλιωθεί με τη «σκοτεινή πλευρά» μας, όσο λιγότερο καλά αισθανόμαστε με αυτό που είμαστε -έστω και με λάθη, αδυναμίες και ατέλειες-, τόσο πιο μεγάλη είναι η ανάγκη μας να κριτικάρουμε τον άλλον. Για δύο λόγους: Για να ξορκίσουμε όλα αυτά που μας ενοχλούν και για να νιώσουμε ότι εμείς είμαστε καλύτεροι - να επιβεβαιώσουμε ότι βρισκόμαστε στη «σωστή πλευρά».

Για να γίνει η κριτική σας αποδεκτή...
Γίνεται, όμως, να σταματήσουμε την κριτική; Όχι, γιατί είναι στοιχείο της κοινωνικής μας ταυτότητας, συνήθεια, βίωμα. Ούτε θα ωφελούσε να γίνουμε ουδέτεροι, να μην αξιολογούμε και να μην κρίνουμε τίποτα. Κι ακόμη, γιατί η κριτική, όταν γίνεται με ειλικρίνεια, ενδιαφέρον και φροντίδα για τον άλλον, είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για να κάνουμε καλύτερες τις σχέσεις μας, ιδιαίτερα αυτές με τους πολύ δικούς μας ανθρώπους. Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει η κριτική μας να γίνει ακουστή και δεκτή από τον άλλον. Απαραίτητες προϋποθέσεις γι’ αυτό είναι:
• Να εκφράζουμε την κριτική όχι σαν ετυμηγορία προς τον άλλον ή σαν ξέσπασμα θυμού και παραπόνων, αλλά σαν θέμα προς συζήτηση στο οποίο δεν είμαστε κριτές αφ’ υψηλού, αλλά προβληματισμένοι για κάτι που μας ενοχλεί και αφορά και τους δύο εξίσου. Οι προσωπικές σχέσεις δεν είναι δικαστήριο όπου ο ένας κρίνεται και ο άλλος κατα­δικάζει, αλλά συμμαχία με στόχο το καλό της σχέσης.
• Στην κριτική ο καθένας ανταποκρίνεται καλύτερα όταν αισθάνεται ότι έχει την ελευθερία να δράσει, να αλλάξει κάτι με δική του πρωτοβουλία και με το δικό του τρόπο και όχι γιατί κάποιος το απαιτεί και τον υποχρεώνει. Οι αλλαγές αυτές συνήθως θέλουν χρόνο.
• Και το βασικότερο, η κριτική βρίσκει καλό έδαφος όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι τους αγαπούν, τους σέβονται και τους αποδέχονται, δια­φορετικά εκλαμβάνεται ως απειλή και απορρίπτεται κατευθείαν.

Η κ. Λουίζα Βογιατζή είναι συμβουλευτική ψυχολόγος