Ανθρώπινο σώμα: Για όλα υπάρχει μια εξήγηση

Γιατί σου σηκώνεται η τρίχα, τα μάτια σου δακρύζουν όταν καθαρίζεις κρεμμύδια ή νιώθεις τα άκρα σου να «μυρμηγκιάζουν»; Ρωτήσαμε και μάθαμε όλη την αλήθεια για τις 16 μεγαλύτερες «περιέργειες» του ανθρώπινου σώματος.
1. Γιατί ανατριχιάζουμε;Συνήθως μας... σηκώνεται η τρίχα όταν κρυώνουμε ή φοβόμαστε. Ένας μικροσκοπικός μυς στη βάση κάθε τρίχας συσπάται και στη συνέχεια όλοι μαζί κάνουν την επιδερμίδα μας να μοιάζει με αυτή του... ξεπουπουλιασμένου κοτόπουλου (μήπως η παραπάνω εικόνα σου θυμίζει την τελευταία φορά που είδες τον «Εξορκιστή» ;). Βέβαια η συγκεκριμένη «διαδικασία» πριν από πάρα πολλούς αιώνες -όταν ο άνθρωπος είχε ακόμα τρίχωμα- είχε πρακτική σημασία. Καθώς αυτό «φούσκωνε», ζέσταινε το σώμα «φυλακίζοντας» ανάμεσα στις τρίχες αέρα, ο οποίος λειτουργούσε ως μόνωση απέναντι στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, λειτουργούσε ως μέσο εκφοβισμού και άμυνας μπροστά στην απειλή (βλ. γάτα τετ-α-τετ με σκύλο). Σήμερα φυσικά, η ανατριχίλα δεν έχει καμία ιατρική σημασία ή εξήγηση. Αλλά αν δεν θέλεις να καταλαβαίνουν οι γύρω σου πώς ακριβώς νιώθεις, φρόντισε να φοράς ζεστά ρούχα όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές και να αποφεύγεις... τα θρίλερ. Τόσο απλά.
2. Γιατί δακρύζουμε όταν καθαρίζουμε κρεμμύδια;Όταν κόβουμε ένα κρεμμύδι απελευθερώνονται ένζυμα που παράγουν ένα αέριο (το propanethial Sulfoxide). Όταν αυτό το αέριο έρθει σε επαφή με τα μάτια, τα κάνει να δακρύζουν -ως φυσιολογική αντίδραση- ώστε να παράγουν ένα ήπιο οξύ. Η παραγωγή αυτού του οξέος πονάει. Οπότε στη συνέχεια, ο εγκέφαλος στέλνει μήνυμα στους δακρυγόνους αδένες να εκκρίνουν ακόμα περισσότερα υγρά για να ξεπλύνουν τα μάτια. Με λίγα λόγια και για να μιλήσουμε πολύ απλά, όσο περισσότερα κρεμμύδια καθαρίσουμε τόσο περισσότερα δάκρυα θα χύσουμε. Πώς μπορείς να μειώσεις αυτή τη δυσάρεστη διαδικασία; Για να έχεις το λιγότερο δυνατό τσούξιμο και κλάμα, άφησε τα κρεμμύδια στο ψυγείο αρκετή ώρα πριν τα καθαρίσεις. Κι αυτό γιατί η χαμηλή θερμοκρασία επιβραδύνει την απελευθέρωση των ενζύμων. Εναλλακτικά, καθάρισέ τα κάτω από κρύο, τρεχούμενο νερό. Τέλος, επειδή τα περισσότερα ένζυμα συγκεντρώνονται στο κάτω μέρος του κρεμμυδιού (στη βάση), καλό θα ήταν να ξεκινήσεις το κόψιμο από την κορυφή για να αποφύγεις την... απότομη συγκίνηση.
3. Γιατί κάνουν «κρακ» τα δάχτυλά μας;Ο πιο συνηθισμένος τύπος συνδέσμου είναι ο αρθρικός (π.χ. δάχτυλα, ώμοι), δηλαδή δύο κόκαλα που ενώνονται σε ένα θύλακα. Μέσα σε κάθε ένα από αυτούς τους θύλακες υπάρχει ένα είδος λιπαντικού, το αρθροσιελικό υγρό, το οποίο περιέχει υγροποιημένα αέρια. Όταν τεντώνουμε το σύνδεσμο, στην ουσία τον συμπιέζουμε σπρώχνοντας τα πλούσια σε άζωτο αέρια να βγουν από το υγρό. Αυτό το «κρακ» που ακούμε είναι η απελευθέρωση των αερίων μέσα στον αρθρικό θύλακα και τότε νιώθουμε ότι τα δάχτυλα γίνονται πιο ευλύγιστα. Θα έχεις παρατηρήσει όμως ότι δεν γίνεται να «ξανασπάσεις» αμέσως τα ίδια δάχτυλα, καθώς χρειάζονται περίπου 15 με 30 λεπτά ωσότου τα αέρια αφομοιωθούν από το υγρό. Πάντως, αυτό που θα πρέπει να γνωρίζεις είναι ότι η συγκεκριμένη συνήθεια δεν είναι βλαβερή για τα χέρια σου, παρά μόνο... ενοχλητική για τους γύρω σου, οπότε καλό θα ήταν να προσπαθήσεις να την αποφύγεις.
4. Γιατί μας πιάνει λόξυγκας; Η ακριβής αιτιολογία από την οποία προκαλείται ο λόξυγκας δεν είναι απολύτως ξεκαθαρισμένη, αλλά οι ειδικοί δίνουν κάποιες εξηγήσεις (και όχι, δεν μεγαλώνει το... εντεράκι μας κάθε φορά που ταλαιπωρούμαστε από τα ενοχλητικά «χικ»): O λόξυγκας είναι ένας σπασμός του διαφράγματος (ο κύριος αναπνευστικός μυς, ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα στην κοιλιά και το θώρακα) ή του φρενικού νεύρου (ένα νεύρο που ξεκινάει από τον εγκέφαλο και φτάνει στο διάφραγμα). Mπορεί να είναι αντανακλαστικός ή να τον προκαλέσει κάποιο γειτονικό όργανο του διαφράγματος, για παράδειγμα ο οισοφάγος, όταν κάνει απότομες περισταλτικές κινήσεις. Σε γενικές γραμμές, παρότι είναι ιδιαίτερα ενοχλητικός, δεν θα πρέπει να σε ανησυχεί. Παρ’ όλα αυτά, αν αντιμετωπίζεις το «πρόβλημα» πολύ συχνά, ζήτησε τη βοήθεια του γιατρού σου.
5. Γιατί «κλαίμε από τα γέλια» όταν ακούμε κάτι πολύ αστείο;Οι ειδικοί δεν έχουν να μας παραθέσουν κάποια συγκεκριμένη εξήγηση γι' αυτό το φαινόμενο, πέραν του ότι «το γέλιο και το δάκρυ είναι παρόμοιες ψυχολογικές αντιδράσεις, που προκαλούνται από ψυχική ένταση, έχουν διακυμάνσεις και δεν έχουν ξεκάθαρη αρχή και τέλος», όπως μας εξηγεί ο Ρόμπερτ Ρ. Προβάιν, ψυχολόγος στο Παν/μιο του Μέριλαντ και συγγραφέας του βιβλίου «Γέλιο: Μια Επιστημονική Διερεύνηση». Μπορεί συνήθως να συνδέουμε τα δάκρυα με τη θλίψη, όμως το κλάμα είναι μια ακόμα πιο περίπλοκη αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού. Προκαλούνται από διάφορα συναισθήματα: «από έντονο σωματικό πόνο, από λύπη και δυσαρέσκεια ή ακόμα και από μεγάλη ευτυχία σε μερικές περιπτώσεις. Απλά, έτσι εξελίχθηκε το είδος μας», λέει ο Λι Ντάφνερ, καθηγητής οφθαλμολογίας στο Παν/μιο Μπάσκομ Πάλμερ του Μαϊάμι. Πάλι καλά, αφού, όπως αποδεικνύεται η εξέλιξη αυτή είναι για το καλό μας: Και το γέλιο και το κλάμα ανακουφίζουν από την ένταση, πιθανότατα αντιδρώντας στην επίδραση της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης. Οπότε, αν ποτέ διαπιστώσεις ότι κλαις από τα γέλια, θεώρησε τυχερό τον εαυτό σου και συνέχισε να κάνεις παρέα με όποιον σου προκάλεσε αυτή την κατάσταση ή επιδίωξε να επαναλάβεις τη δραστηριότητα που σου δημιούργησε αυτό το αναπάντεχο ξέσπασμα χαράς.
6. Γιατί οι παλάμες μας δεν μαυρίζουν από τον ήλιο;H παλάμη του χεριού... δεν μαυρίζει γιατί δεν υπάρχουν μελανοκύτταρα, αλλά και λόγω του πάχους της κεράτινης στοιβάδας.
7. Γιατί «πετάει» το μάτι μας;Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν πολλά για τους λόγους που σε κάνουν να νιώθεις ότι το μάτι σου «πεταρίζει» (το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν πιστεύουν πως... κάποιον θα δεις). Παρ' όλα αυτά, οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι αυτή η κατάσταση πιθανότατα οφείλεται στη δυσλειτουργία ενός νεύρου. Αυτό που ξέρουν όμως με βεβαιότητα, είναι ότι η σωματική κόπωση και ιδιαίτερα αυτή των ματιών, το άγχος, η υπερκατανάλωση καφεΐνης, η κατάχρηση αλκοόλ, η κακή διατροφή αλλά και οι αλλεργίες, κάνουν συχνότερες τις «επισκέψεις» αυτής της ενοχλητικής αίσθησης. Με λίγα λόγια, αν το μάτι σου «πετάει» συχνά, καλό είναι να φροντίζεις περισσότερο τον εαυτό σου, προσπαθώντας να αποφεύγεις τις καταχρήσεις, να ξεκουράζεσαι αρκετά, να ελέγχεις τις αλλεργίες σου, να ακολουθείς ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής και να στοχεύεις στη συστηματική άσκηση.
8. Είναι αλήθεια ότι τα αφτιά μας μεγαλώνουν με την ηλικία;Πράγματι, το εξωτερικό τους τμήμα μεγαλώνει. Όταν γεννιόμαστε, τα αφτιά είναι, αναλογικά με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά μας, το μεγαλύτερο (γι' αυτό άλλωστε και πολλά νεογέννητα θυμίζουν το... δρ Σποκ). Μάλιστα, το μέγεθός τους αυξάνεται με γρήγορο ρυθμό μέχρι την ηλικία των 10 ετών. Στη συνέχεια περιορίζονται σε μια ανάπτυξη της τάξεως των 0,22 χιλιοστών το χρόνο, σύμφωνα με μελέτη του Βρετανικού Βασιλικού Κολεγίου Παθολογίας. Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι οι άντρες έχουν μεγαλύτερους λοβούς από τις εκπροσώπους του ωραίου φύλου, ενώ το ακουστικό κανάλι, το οποίο σχηματίζεται από κόκαλο και χόνδρο, σταματάει να αναπτύσσεται με την πάροδο των ετών.
9. Γιατί μερικοί άνθρωποι κρυώνουν συνέχεια;Η θερμοκρασία του σώματος ρυθμίζεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου που «λέει» στον οργανισμό πότε να αποβάλει θερμότητα όταν κάνει ζέστη και πότε να τη συγκρατήσει όταν κάνει πολύ κρύο. Σε αυτή τη λειτουργία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ο σίδηρος. Γι' αυτό και τα άτομα που πάσχουν από αναιμία, η οποία οφείλεται σε έλλειψη σιδήρου, κρυώνουν συχνότερα, και συνήθως στα άκρα (κάτι που οφείλεται στην κακή κυκλοφορία του αίματος). Ένας άλλος λόγος είναι η υπολειτουργία του θυρεοειδή αδένα, ενώ πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι μπορεί να υπάρχει και κληρονομική προδιάθεση στην ευαισθησία στο κρύο. Αν εξακολουθείς να φοράς μακρυμάνικο στους... καύσωνες του Ιουλίου, χρειάζεται να εντάξεις στη διατροφή σου περισσότερο σίδηρο (θα τον βρεις στο κόκκινο κρέας και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά) και να αποφύγεις το κάπνισμα, καθώς η νικοτίνη συστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία εμποδίζοντας την καλή κυκλοφορία του αίματος.
10. Γιατί συχνά αισθανόμαστε ότι μας τρυπούν βελόνες;Πιθανότατα θα σου έχει συμβεί πολλές φορές: κάθεσαι αρκετή ώρα σε μια «παράξενη» στάση (ακόμα και σταυροπόδι), και μόλις προσπαθήσεις να σηκωθείς, αισθάνεσαι ότι εκατομμύρια βελόνες «τρυπάνε» το πόδι σου. Αυτό το μούδιασμα οφείλεται στην κακή ροή του αίματος προς το νεύρο που πιεζόταν τόση ώρα, εμποδίζοντας την επικοινωνία με τον εγκέφαλο. Η ενόχληση αυτή ονομάζεται παραισθησία και εκδηλώνεται συνήθως στα άνω και τα κάτω άκρα. Για να την αντιμετωπίσεις, η αλλαγή της στάσης είναι το μόνο που πρέπει να κάνεις. Αν όμως στην περίπτωσή σου αυτό δεν είναι αρκετό, συμβουλεύσου το γιατρό σου, αφού συχνά αυτά τα «τρυπήματα» είναι συμπτώματα διάφορων σοβαρών ασθενειών, όπως διαβήτη, λύκου και σκλήρυνσης κατά πλάκας.
11. Γιατί βλέπουμε «δακτύλιους» γύρω από τα φώτα όταν οδηγούμε το βράδυ;Αυτό το φαινόμενο υπάγεται στην περίπτωση «σφαιρικής απόκλισης» - ένα μόνο από τα παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι η ανθρώπινη όραση δεν είναι τέλεια. Την ημέρα η κόρη του ματιού μας μικραίνει επιτρέποντας στο φως να «χτυπήσει» μόνο το κέντρο του φακού. Τη νύχτα που η κόρη διαστέλλεται σημαντικά για να μπορούμε να βλέπουμε όσο το δυνατόν καλύτερα, χρησιμοποιεί ένα πεδίο πολύ μεγαλύτερο από το φακό της. Όσο μεγαλύτερη γίνεται η κόρη τόσο μειώνεται η ακρίβεια της όρασής μας. Οπότε, μην ανησυχείς όταν βλέπεις φωτεινά δαχτυλίδια γύρω από τα φώτα της Εθνικής κάθε φορά που οδηγείς το βράδυ. Αν όμως το πρόβλημά σου εμφανιστεί για πρώτη φορά, ενώ έχεις ήδη πατήσει τα πρώτα -άντα, καλό θα ήταν να επισκεφτείς τον οφθαλμίατρό σου, καθώς ενδέχεται να πρόκειται για εμφάνιση καταρράκτη.
12. Γιατί όταν ντρεπόμαστε ή ενθουσιαζόμαστε κοκκινίζουμε;Συνήθως κοκκινίζουμε όταν ντρεπόμαστε ή όταν είμαστε ενθουσιασμένοι. Aυτό εξηγείται επειδή αυξάνονται η έκκριση αδρεναλίνης και ο καρδιακός παλμός, που έχουν ως συνέπεια την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και της κυκλοφορίας του αίματος, αλλά και την αγγειοδιαστολή. Tα πολύ μικρά αγγεία του προσώπου μας, που διαστέλλονται, γίνονται ορατά κάτω από τη λευκή επιδερμίδα, οπότε και δίνεται η εντύπωση του κόκκινου χρώματος.
13. Γιατί οι άνθρωποι που έχουν χοντρούς αστραγάλους θεωρείται ότι έχουν καλύτερη υγεία;Πιθανώς κάτι τέτοιο να ισχύει πραγματικά. Δεν υπάρχει επίσημη ιατρική άποψη σχετικά με το σχήμα των αστραγάλων, όμως άλλες μελέτες σχετικές με την κατανομή του λίπους στο σώμα μπορεί να έχουν την απάντηση: Οι αστράγαλοι που με τον καιρό διογκώνονται και γίνονται ένα με τη γάμπα, μπορούν όντως να βελτιώσουν την κατάσταση της υγείας σου, αρκεί να μην είσαι κατά πολύ υπέρβαρη. Το λίπος που συσσωρεύεται στην ενδοκοιλιακή χώρα συνδέεται άμεσα με μεταβολικές διαταραχές, όπως ο διαβήτης τύπου Β. Το λίπος στα πόδια απ’ την άλλη, έχει την ελάχιστη σχέση με όλα αυτά. Η Γουέντι Κοχρτ, καθηγήτρια Ιατρικής στο Παν/μιο του Κολοράντο στο Ντένβερ, ανακάλυψε ότι οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση που είχαν συσσωρευμένο λίπος στους αστραγάλους (αντί για την κοιλιά) κινδύνευαν λιγότερο από καρδιακά επεισόδια, υπερένταση και ζάχαρο. Σ' αυτό το σημείο, το λίπος προστατεύει τον οργανισμό τραβώντας τριγλυκερίδια από το αίμα -όπου δημιουργούν πρόβλημα στην κυκλοφορία του- και αποθηκεύοντάς το στα πόδια και πιθανώς στους αστραγάλους. Όσο για τη λιποαναρρόφηση, μάλλον δεν είναι καλή ιδέα: «μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη των λιποκυττάρων σε άλλα, πιο επικύνδυνα τμήματα του οργανισμού», λέει η δρ Κοχρτ.
14. Γιατί όταν φτερνιζόμαστε κλείνουμε τα μάτια μας;Το φτέρνισμα προκαλείται όταν ξένα μόρια εισβάλλουν στη μύτη μας. Οι νευρικοί αισθητήρες που βρίσκονται σε αυτή προειδοποιούν για την παρουσία των σωματιδίων. Έτσι δημιουργείται μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κατά την οποία η μύτη αποβάλλει βλέννα και οι μύες που βοηθούν στην αναπνοή συμπιέζουν δυνατά το θώρακα. Ταυτόχρονα οι μύες που ελέγχουν τις αναπνευστικές οδούς προκαλούν το φραγμό τους. Όταν η πίεση του αέρα στους πνεύμονες γίνεται υπερβολικά υψηλή, τότε οι αναπνευστικές οδοί ανοίγουν, αποβάλλοντας με δύναμη αέρα και ξένα μόρια. Ο σπασμός που συνοδεύει το φτέρνισμα επηρεάζει πολλούς μυς, συμπεριλαμβανομένων και των μυών του προσώπου. Αυτοί ευθύνονται για το κλείσιμο των ματιών. Το γεγονός ότι κλείνουμε τα μάτια ενώ φτερνιζόμαστε οφείλεται πιθανότατα σε βιολογικό μηχανισμό που λειτουργεί προστατευτικά. Τα μόρια αποβάλλονται από τη μύτη με πολύ υψηλή πίεση. Μεταφράζοντας αυτή την πίεση σε ταχύτητα, θα έφτανε περίπου στα 160 χιλιόμετρα την ώρα. Κλείνοντας τα μάτια, λοιπόν, προστατεύουμε τους οφθαλμούς από την υπερβολική εξωθητική πίεση.
15. Γιατί πολλές φορές γουργουρίζει η κοιλιά μας;Συνηθίζουμε να πιστεύουμε πως η κοιλιά μας γουργουρίζει όταν πεινάμε, αυτό όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι απολύτως σωστό, αν και φαίνεται πως μπορεί και να συμπίπτει το γουργουρητό με το αίσθημα πείνας που νιώθουμε. Πολλοί άνθρωποι, επειδή έρχονται σε δύσκολη θέση όταν γουργουρίζει το στομάχι τους, προσπαθούν να τρώνε κάτι συνέχεια, ώστε να μη μένει άδειο και να μην παράγεται αυτός ο θόρυβος. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το γουργουρητό είναι ένας σπασμός του εντέρου και οφείλεται στην υπερκινητικότητά του, συχνά λόγω της ύπαρξης μίας σπαστικής κολίτιδας, που πυροδοτείται από το άγχος και τη διατροφή, όταν αυτή περιλαμβάνει πολλά γαλακτοκομικά, φρούτα και λαχανικά. Aν και κατά κανόνα θεωρείται αθώο, όταν επιμένει και συνοδεύεται από εμετούς και πόνους, μπορεί να σημαίνει απόφραξη του εντέρου και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.
16. Οι τσίχλες χωρίς ζάχαρη και το τυρί προστατεύουν τα δόντια;Όποτε τρώτε κάτι, τα βακτήρια στο στόμα έρχονται σε χημική αντίδραση με την τροφή, παράγοντας ένα οργανικό οξύ που καταστρέφει τα δόντια. Το σάλιο εξισορροπεί την κατάσταση, βοηθώντας τα υπολείμματα τροφής να φύγουν, ξεπλένοντας τα δόντια και αραιώνοντας αυτό το οξύ. Το θέμα είναι να υπάρχει σάλιο, κι εδώ γίνεται σημαντικό το μάσημα μιας τσίχλας, που προκαλεί έκκριση σάλιου. Όσο για το τυρί, τα λιπαρά του λειτουργούν σαν ασπίδα για τα δόντια, ενώ επίσης περιέχει κάλσιο και φωσφορικό άλας, που δυναμώνουν και διατηρούν υγιή την οδοντοστοιχία μας. Τι σημαίνουν όλα αυτά για σας; Περιορίστε τα ενδιάμεσα τσιμπολογήματα που αυξάνουν τα οξέα στο στόμα. Μασήστε μια τσίχλα χωρίς ζάχαρη μετά το φαγητό. Ή πάρτε ως παράδειγμα τους Γάλλους, και τελειώστε το γεύμα σας με μερικές φέτες τυρί, έτσι, για αλλαγή.